Olya Melen jest prawniczką, która wykorzystała środki prawne do tymczasowego powstrzymania budowy ogromnego kanału, który miał przeciąć serce delty Dunaju, jednego z najcenniejszych terenów podmokłych na świecie.

Delta Dunaju, leżąca na wybrzeżu Morza Czarnego, jest labiryntem jezior i rzek o powierzchni ponad miliona hektarów w Rumunii i w Ukrainie. Znajdują się tam największe na świecie siedliska trzciny oraz bogata fauna i flora. Obszar ten został uznany za teren podmokły o międzynarodowym znaczeniu w ramach Konwencji Ramsarskiej oraz wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO i Rezerwat Biosfery.

W 2004 roku, bez powiadomienia opinii publicznej i z naruszeniem międzynarodowych i krajowych przepisów dotyczących ochrony środowiska, rząd Ukrainy rozpoczął pogłębianie i podsypywanie budowę kanału, który umożliwiłby dużym statkom bezpośredni przepływ między Dunajem a Morzem Czarnym.

Organizacja, w której pracowała Melen, Environment-People-Law (EPL), dowiedziała się o projekcie i natychmiast złożyła pozew, aby zapobiec budowie. Melen przejęła inicjatywę w tej sprawie, mimo że nie miała wcześniejszego doświadczenia na sali sądowej.

“Przypadkowo stałam się ekolożką” – mówi Olya.

Nie ma rzeczy niemożliwych

W swojej pierwszej w życiu sprawie sądowej Melen sprzeciwiła się grupie prawników rządowych, którzy chcieli zlikwidować status ochronny rzek i stawów w Rezerwacie Biosfery Dunaj. Przez kilka następnych lat rządowi prawnicy i ministrowie stosowali taktykę straszenia jej i jej klientów, a ją samą publicznie oskarżano o zdradę i szpiegostwo. Niezrażona, Melen poszerzyła swoją strategię. Wiedząc, że Ukrainę obowiązują liczne konwencje międzynarodowe, EPL złożyła skargi do Konwencji z Aarhus i Espoo, aby zmusić rząd ukraiński do uzasadnienia swoich planów dotyczących kanałów w czasie, gdy kraj ten starał się o przyjęcie do Unii Europejskiej.

W swoim pierwszym znaczącym zwycięstwie Melen udowodniła, że ocena oddziaływania na środowisko (OOŚ) kanału, która została zatwierdzona przez Ministra Środowiska, była niewystarczająca. Sędzia orzekł, że budowa kanału jest niezgodna z prawem ochrony środowiska i może mieć negatywny wpływ na bioróżnorodność delty Dunaju.

“Zawsze byłam optymistycznie nastawiona do naszych szans i nigdy nie myślałem o porażce” – powiedział Melen. “Wciąż powtarzałam sobie zdanie: nie ma rzeczy niemożliwych”.

Pomimo presji międzynarodowej, rząd ukraiński, pod rządami byłego prezydenta Leonida Kuczmy, odmówił wstrzymania pierwszej fazy budowy kanału, argumentując, że jest ona potrzebna do pobudzenia lokalnej gospodarki. Pierwszy etap został już zakończony.

Jednak głośna sprawa Melena odegrała kluczową rolę w skłonieniu nowego rządu, który objął władzę po Pomarańczowej Rewolucji, do tymczasowego wstrzymania budowy. W sierpniu 2005 roku nowy Minister Środowiska odrzucił plany drugiego etapu budowy kanału.

Olya Melen za swoje zaangażowanie otrzymała w 2006 roku nagrodę Goldmana, nazywaną Zielonym Noblem.

Źródło: The Goldman Environmental Prize